เนื้องอกมดลูกชนิดยื่นจากภายในโพรง (Submucous myoma)
เป็นเรื่องราวที่เหลือเชื่อจริงๆ.. ตลอดระยะเวลากว่า 20 ปีที่ผ่านมา ซึ่ง…ข้าพเจ้าทำงานเป็นสูติ – นรีแพทย์ของโรงพยาบาลตำรวจ ข้าพเจ้าไม่เคยพบเจอเนื้องอกมดลูก ที่ยื่นจากโพรงภายใน (Submucous myoma) ใหญ่เท่านี้มาก่อนเลย.. มันใหญ่มากจนสามารถคลำได้ทางผนังหน้าท้อง.. ขนาดของเนื้องอก กะคร่าวๆ คือ ขนาดใหญ่ประมาณ 16 สัปดาห์ของการตั้งครรภ์ หรือพูดภาษาชาวบ้าน คือ ขนาดใหญ่ราวๆส้มโอนครชัยศรี.. ซึ่ง…ใหญ่ที่สุด เท่าที่ข้าพเจ้าเคยเห็นมา……
เนื้องอกมดลูกชนิดนี้ มีชื่อเรียกทางการแพทย์ว่า Submucous myoma (อ่านว่า “สับมิวคัส มาโอม่า”) มันเป็นเนื้องอกมดลูกชนิดหนึ่ง (Myoma) ที่มีขั้วอยู่ภายในโพรงมดลูกบริเวณยอดหลังคา (Peduncle) ….ลักษณะเหมือนโคมไฟระย้า ที่ห้อยย้อยลงมาจากเพดาน..ขนาดของโคมไฟ คือ ขนาดของเนื้องอกมดลูก……เท่าที่ข้าพเจ้าเคยสัมผัสมา เนื้องอกชนิดนี้มักมีขนาดเล็ก…ถึงปานกลาง.. สำหรับขนาดใหญ่สุดที่เคยพบ คือ ขนาดพอๆกับไข่เป็ด.. เส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 8 เซนติเมตร แต่…ในรายที่จะเล่าต่อไปนี้ มันมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางใหญ่กว่า 15 เซนติเมตร…
เรื่องราวดังกล่าวเกิดขึ้น เมื่อวันพุธที่ผ่านมา คุณสายสวาท มาตรวจที่ห้องตรวจนรีเวช โรงพยาบาลตำรวจ (รพ. ตร.) เธอเป็นสาวโสด อายุ 39 ปี อาชีพเป็นผู้อ่านข่าววิทยุกระจายเสียงสถานีแห่งหนึ่ง ย่านถนนสุขุมวิท ซอย 3 (ซอยนานา)…. เธอเพิ่งทำประกันสังคมที่โรงพยาบาลตำรวจ เมื่อ 1 เดือนที่แล้วและมีโอกาสได้ใช้บริการรักษาทันที.. โดยที่ไม่เคยคาดคิดมาก่อนว่า จะต้องเข้ารับการผ่าตัดแบบฉุกเฉิน ณ สถานที่แห่งนี้ ..คุณสายสวาทมาโรงพยาบาลตำรวจด้วยอาการมีระดูมากผิดปกติ มานานกว่า 6 เดือน จนเธอมีความรู้สึกอ่อนเปลี้ยเพลียแรง หน้าซีด ใจสั่น (Hypermenorrhea and Palpetation) อยู่บ่อยๆ..
แรกเริ่มเดิมที แพทย์ประจำบ้านเป็นผู้ตรวจร่างกายให้กับเธอ และนำเรื่องราวของคนไข้มาปรึกษาข้าพเจ้า แพทย์ประจำบ้านคนนั้นบอกว่า “มีคนไข้รายหนึ่ง อายุ 39 ปี มาด้วยเรื่องมีก้อนในช่องคลอด ขนาดใหญ่เท่ากำปั้นมือ คนไข้รายนี้มีประวัติตกเลือดระดูมานานหลายเดือนจนซีดเผือด (Marked Pale)” ข้าพเจ้าบอกกับแพทย์ประจำบ้านคนนั้นว่า “คงต้องขอตรวจภายในและอัลตราซาวนด์ผ่านทางช่องคลอดของคนไข้ดูก่อน”
พอตรวจภายในให้กับคุณสายสวาท ข้าพเจ้าก็ต้องตกใจ เพราะว่า ก้อนเนื้องอกมดลูกมันขวางและจ่ออยู่ตรงปากช่องคลอด ลักษณะเป็นก้อนสีมันขาว น่าจะข้าได้กับ Submucous myoma ข้าพเจ้าลองตรวจภายในดู โดยใช้นิ้วชี้และนิ้วกลางสอดล้วงเข้าไปในช่องคลอด ก็ไม่สามารถคลำหาขอบเขตส่วนลึกที่สุดของเนื้องอกได้ ดังนั้น ข้าพเจ้าจึงใช้อัลตราซาวนด์ดูเนื้องอกผ่านทางผนังหน้าท้องเหนือหัวเหน่า ก็พบว่า เป็นเนื้องอกมดลูกขนาดใหญ่ (Myoma Uteri) ลักษณะเหมือนเนื้องอกมดลูกชนิดไม่ร้ายแรง (Benign) ข้าพเจ้าได้ให้คุณสายสวาทนอนพักที่โรงพยาบาลตำรวจ และกำหนด จะให้เข้ารับการผ่าตัดในวันรุ่งขึ้น
ที่ห้องผ่าตัด รพ.ตร. ข้าพเจ้ากรีดมีดลงบนผนังหน้าท้องในแนวตรงกึ่งกลางลำตัว ตั้งแต่สะดือถึงหัวเหน่า (Low vertical) ตอนนั้น พยาบาลห้องผ่าตัดคนหนึ่งพูดแนะนำข้าพเจ้า โพล่งขึ้นมาเลยว่า “หมอ!!!..น่าจะใช้เครื่องมือตัวจี้ที่หยุดเลือดแบบ Seal เส้นเลือดนะ (Bipolar ของบริษัท EBBE) หนูบอกคนไข้แล้วว่า จะต้องจ่ายเงินเพิ่ม 2,500 บาท เป็นค่าเครื่องมือผ่าตัดพิเศษ.. คนไข้ก็ยินยอม..” ไม่รอช้า!!…ข้าพเจ้าสั่งการให้เตรียมเครื่องมือตัวจี้หยุดเลือดดังกล่าวมาใช้ในการผ่าตัดทันที เพราะช่วยลดระยะเวลาในการผ่าตัดลงอย่างมาก เนื่องจากสามารถหยุดเลือดจากบาดแผลในช่องท้องได้แบบชะงัด โดยไม่ต้องเสียเวลามาผูกมัดเส้นเลือด
ตอนแรก ที่สำรวจดูในช่องท้องของคุณสายสวาท ข้าพเจ้ามองเห็นเนื้องอกมดลูก (Myoma) มีขนาดประมาณ 16 สัปดาห์โผล่ขึ้นมาจากอุ้งเชิงกราน ตัวมดลูกมีลักษณะป้อมๆ.. คอมดลูกใหญ่และกว้าง.. แต่…ที่มีลักษณะโดดเด่นอีกอย่าง ก็คือ ถุงน้ำช็อคโกแลตซีส (Endometriotic cyst) ซึ่งมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 8 เซนติเมตร ปรากฏอยู่ทางด้านขวา ข้าพเจ้าเลือกที่จะตัดทิ้งถุงน้ำ ช็อคโกแลต ซีส (Endometriotic cyst) เสียก่อน เพื่อทำให้เกิดพื้นที่ช่องว่างในการผ่าตัดอย่างอื่น วิธีการ คือ เจาะถุงน้ำช็อคโกแลต ซีส (Endometriotic cyst) ให้แตกและตัดขั้วของถุงน้ำทิ้ง ทั้งส่วนที่ติดกับตัวมดลูก (Ovarian ligament proper) และที่เกาะกับเอ็นด้านข้าง (Infundibulipelvic ligament) จากนั้น ก็ตัดปีกมดลูกด้านซ้าย (left adnexa) ตรงส่วนที่ติดกับตัวมดลูก (Ovarian ligament proper) โดยเหลือรังไข่ด้านซ้ายไว้ชั่วคราว…. หากสุดท้าย คิดว่า เก็บไว้ไม่ได้… ก็จะตัดทิ้งเช่นกัน
ข้าพเจ้าผ่าตัดเลาะด้านข้างของตัวเนื้องอกมดลูกทั้งสองด้านลงไปเรื่อยๆ จนลึกพอสมควร ขณะเดียวกัน ก็พูดสอนนักศึกษาแพทย์ที่ช่วยผ่าตัดว่า “เวลาเราผ่าตัด ถ้าต้องการให้เสร็จ…เร็วๆ เราต้องทำอย่างช้าๆ ค่อยเป็นค่อยไป ไม่ต้องรีบร้อน.. แต่…ถ้าเราเร่งรีบละก็.. สักพักหนึ่ง ต้องเกิดปัญหาขึ้นอย่างแน่นอน เลือดบริเวณที่ผ่าตัดเลาะจะซึมออกมาอย่างมากและหาตำแหน่งจุดเลือดออกได้ยาก เราจะต้องเสียเวลาหยุดเลือดนานมากๆ” การผ่าตัดแบบค่อยๆทำในรายนี้ ดูแล้วเหมือนเชื่องช้า จนนักศึกษาแพทย์ผู้ช่วยอืดอัด แต่…ก็ไม่กล้าพูดอะไร.. เขาเพียงพยักหน้าทำนองเห็นด้วยเท่านั้น
สักพักหนึ่ง..เมื่อคะเนว่า ข้าพเจ้าได้ผ่าตัดเลาะด้านข้างมดลูกลึกลงไปในอุ้งเชิงกรานมากพอ ข้าพเจ้าก็จะหยุดสักนิดหนึ่ง การผ่าตัดเลาะส่วนนี้ จะเป็นในลักษณะรูปแท่งกลมทรงกระบอกล้อมรอบคลุมช่องคลอด…. จากนั้น ข้าพเจ้าก็เจาะทะลุช่องคลอดจากในช่องท้อง ตรงบริเวณที่เลยปากมดลูกไปเล็กน้อย.. หลังจากนั้น ก็ใช้เครื่องมือหยุดเลือดชนิดเชื่อมเส้นเลือด (EBBE Sealing electric cauterization) ค่อยๆตัดช่องคลอดจากด้านบนในช่องท้อง..โดยรอบ….ไม่ถึงอึดใจ!! เนื้องอกมดลูก Submucous myoma อันนี้ ก็หลุดเป็นอิสระ โดยมีก้อนเนื้องอกส่วนใหญ่อัดแน่นอยู่ในช่องคลอด ข้าพเจ้าค่อยๆดึงเนื้องอกขึ้นมา ทางช่องท้อง ผ่านช่องแผลผ่าตัดที่เพิ่งทำไป… การดึงก้อนเนื้องอกค่อนข้างทุลักทุเล เพราะก้อนเนื้อส่วนใหญ่ห้อยอยู่ในช่องคลอด เมื่อเอาก้อนเนื้องอกออกมาได้ ข้าพเจ้าได้ขอให้พยาบาลชั่งน้ำหนักและถ่ายรูปเนื้องอกทันที เนื้องอกก้อนนี้ หนักถึง 614 กรัม หรือประมาณครึ่งกิโลกรัม นับว่าใหญ่มากทีเดียว สำหรับขั้วเนื้องอกที่ยอดโพรงตรงเพดาน.. ก็ใหญ่กว่านิ้วโป้ง ข้าพเจ้ารีบเย็บปิดช่องคลอดจากทางช่องท้องแบบชนิดทีละคำ (Interrupted Stitches) ด้วย..ไหม Vicryl เบอร์ 1/0 ซึ่งมีคุณสมบัติละลายตัวช้า จากนั้น ก็ทำการหยุดเลือดที่ซึมออกมาจากพื้นล่างของอุ้งเชิงกราน ที่เราเลาะไปก่อนหน้านี้.. ซึ่ง..บางส่วน ก็ต้องใช้วิธีเย็บด้วยไหมละลาย เบอร์2/0 ในลักษณะรูปแบบเงื่อนตายหมายเลขแปด (Figure of eight) จากนั้น ก็ใช้ โฟมแผ่น ไปอุดแถวอุ้งเชิงกรานส่วนลึกที่มีเลือดซึม แล้ว ก็เย็บปิดผนังหน้าท้อง ทีละชั้น..
คุณสายสวาทถูกย้ายไปที่หอผู้ป่วยชั้น 5 , ที่น่าแปลกใจ คือ เธอมาโรงพยาบาลตำรวจ ด้วยภาวะซีดอย่างรุนแรง.. มีความเข้มข้นของเลือด (Hematocrit) เพียง 14% เท่านั้น เธอจึงได้รับเลือดก่อนและหลังผ่าตัด รวมทั้งหมด 8 ถุง โดยสามารถเพิ่มความเข้มข้นของเลือดขึ้นมาได้ ถึง 33% วันรุ่งขึ้น คุณสายสวาทยังรู้สึกเจ็บช่องท้องอยู่ โดยขอคาสายสวนปัสสาวะ (Retained Foley’s catheter) อีก หนึ่งคืน ซึ่งข้าพเจ้าก็ยินยอมตามนั้น คุณสายสวาทอยู่โรงพยาบาลต่อ อีก 3 วัน ก็ขอกลับบ้าน ข้าพเจจ้าได้เขียนใบรับรองแพทย์ให้เธอหยุดงาน 45 วัน เพื่อให้เธอได้พักผ่อนอย่างเพียงพอ นับแต่เธอกลับไป ข้าพเจ้ายังไมได้พบเห็นหน้าเธออีกเลย ข้าพเจ้าหว้งว่า คุณสายสวาทจะมีชีวิตอยู่ในภายภาคหน้าอย่างมีคุณภาพ มีความสุขสบาย ไม่เหนื่อยง่าย หรือใจสั่น..
เรื่องราวของเนื้องอกมดลูก ที่ย้อยมาจากเพดานโพรงมดลูกนั้น น่าสนใจยิ่ง หากมันมีขนาดไม่ใหญ่โตนัก เราก็สามารถผ่าตัด เนื้องอกชนิดนี้ผ่านทางช่องคลอด โดยใช้กล้องส่องผ่านปากมดลูก วิธีการนี้ มีชื่อว่า Hysteroscopic resection ซึ่ง..เป็นวิธีที่นิยมใช้เป็นส่วนใหญ่ โดยไม่จำเป็นต้องผ่าตัดเปิดผนังหน้าท้องแบบคุณสายสวาท…
เสียงเพลงบรรเลงที่ฟังดูแปลกหูออกไปจากที่เคยได้ยิน ไม่ได้หมายความว่า เสียงเพลงนั้นจะไม่ไพเราะ เราอาจรู้สึกหวั่นไหว ในลักษณะฉงนไปบ้าง แต่…ไม่นานนัก… ก็จักชินกับความงามของเสียงเพลงนั้น ..สิ่งใหม่ๆ..โรคใหม่ๆ.. อาทิ ..เนื้องอกมดลูกข้างต้น ที่ข้าพเจ้าไม่เคยพานพบมาก่อน ไม่ได้หมายความว่า ความรู้และปัญญาที่เคยศึกษาสั่งสมมา.. จะแก้ปัญหาไม่ได้ ..ประสบการณ์ที่นานวัน..ย่อมจะช่วยเราให้พ้นผ่านปัญหานั้นๆไปได้เสมอ..
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
พ.ต.อ. นพ. เสรี ธีรพงษ์ ผู้เขียน